Ucaklar Neden Duman Birakir ?
Bu, cocuklarin gokyuzune bakarak en sik sorduklari sorulardan biridir. Kim bilir kacimiz, kacamak cevaplar vermis, ucagin motorlarindan cikan duman oldugunu soylemis ama ayni yukseklikte ucan her ucakta ayni seyin olmadigini aciklayamamisizdir.
Bir bulutun olusabilmesi icin, havanin, yeryuzunden buharlasan suyu absorbe edemeyecek, yani icine alamayacak kadar dusuk sicaklik ve basincta olmasi, bir de bulutu olusturacak su damlaciklarinin etraflarinda tutunabilecekleri toz parcaciklarinin olmasi gereklidir. Yerden 10 bin metreden fazla yukseklikte ucan yolcu ve savas ucaklarinin uctugu bu yukseklikte normal sartlarda hava cok temizdir, hic toz yoktur, yani bir bulutun olusmasi icin gereken sartlardan biri eksiktir.
Bilindigi gibi jet ucaklarinin motorlari, on taraflarindan havayi alarak, yakit ile yakar ve islev tamamlandiktan sonra, arka taraflarindaki kucuk captaki egzostan buyuk bir basinc ile disari verirler. Bu motorlarin aldiklari hava ile birlikte giren su buhari, motorun icinde daha da koyu hale gelerek disaridaki cok soguk havanin uzerine puskurtulur. Buna teknik dilde ’sublime’ olma olayi denir. Yani buhar halindeki suyun, sivi hale gecmeden, dogrudan donmasi, buz haline gecmesidir.
Aslinda ucaklarin arkalarinda biraktiklari bulut, insan yapisi bir buluttan baska bir sey degildir. Soguk havada verdigimiz nefes havada nasil buharlasiyorsa onun gibi bir seydir. Deniz seviyesinde, yuksek sicaklik ve basincta buharlasan suyu hava kolayca absorbe eder. Yukseklik arttikca, hava sicakligi ve basinc dustukce, hava artik su buharini icine alamaz hale gelir. Ancak bulutun olusmasi icin bir ucuncu sart daha vardi, yani toz parcaciklari.
Iste burada toz parcaciklarinin gorevini, ucagin motorlarindan egzost olarak cikan yakit parcaciklari yerine getirir. Bu sayede bir bulutun olusmasi icin uc sart da yerine getirilmis olur ve motorlarin gerisinde uzun, ince bir bulut olusur.
Esasinda alcak irtifada ucan ucaklarda da ayni sey olusur, motorlardan su buhari salinir ama dusuk isi, nem miktari, ruzgar yonu gibi etkenler tam olusmadigi icin ucaklarin arkasinda beyaz bulut olusmaz. Ilave edelim ki, bu olayda ucagin ve motorlarinin cinsi ve kapasitesinin hicbir etkisi yoktur.
belgesi-1395
