Multiplet Parcaciklar

Yeni hadronlarin diger carpici ozelligi, kutleleri esit ve farkli yuklerde aileler yani multiplet olusturmalidirlar. Ornegin ?+ parcacigi dort kisilik bir ailenim uyesidir:

?++, ?+, ?0, ?- parcaciklarinin kutleleri yaklasik 1232 Mev/c2,fakat yukleri +2e, +e, 0, -e  olur. Daha yakindan bildigimiz bir ornek notron ve protonun olusturdugu dublet, veya ?+ , ?0, ? – pionlarinin olusturdugu triplet ailesidir. Yuklerinin farkli olusu disinda, multiplet parcaciklarin diger tumn ozellikleri ayni olmaktadir; ozlkle kuvetli etkilesimde ayni davranislari gosterirler. Multipletlerin varligi hadronlarin kuark modelinin gelismesine diger itici guc olmustur.

BARYON SAYISI

Ileride gorucegimiz uzere yeni hadronlarin bircogu notron ve protonun uyarilmis durumlari olmaktadir. ornegin ?+parcacigi protonun uyarilmis bir durumudur. Bu dusunce daha once gordugumuz su reaksyondan kaynaklanir.

                                                   e + p ª e + ?+

                                                            9 ? + p

 Bura daki ilk satir protonun daha yuksek enerjili bir duruma  ?+ uyarilmasi gibi gorulebilir. Daha sonra uyarilmis durumdan bir foton salinarak parcacik taban duruma gecer. Bu bakis acisinda reaksyonu, atomik fizikteki franck-hertz deneyine benzer;

                                      e + Hg ª e + Hg*

                                                                9 ? + Hg

 

 

Burada elektronun carptigi civa atomu once uyarilmis duruma gecer ve sonra bir foton yayinlayarak taban duruma iner. Her iki ornektede uyarilmis durumun enerjisi salinan fotonu gozleyerek veya gelen elektronun enerji kaybindan bulunur.

 Cekirdek reaksyonlarinda nukleon sayisinin korundugunu biliyoruz.                                                    e + p ª e + ?+ gibi reaksyonlar goz onune alindiginda, bu yasanin genisletilerek cekirdegin uyarilmis durumlarinida kapsamasi gerekir. Nukleon terimi paroton ve notron icin kullanilirken bu iki parcacigin ve tum uyarilmis durumlarinin genel adi Baryon olur.

(daha sonra gorulecegi uzre baryonlarin enkisa tanimi uc kuarktan olusan bilesiklerdir) toplam baryon sayisinin degistigi bir olay bu gune kadar gozlenmis degildir. Notron ve proton disindaki baryonlar kararsizdir bu yuzden maddenin yapisinda yalniz bu ikisi bulunur.
Kaynak: fizik ve mhendislikte modern fizik(john r. Taylor,chiris zafartos)
belgesi-1361