Kesintisiz Güç Kaynağı Seçim Kriterleri
KGK kullanımı günümüzde hem sanayide hem de küçük ofis ve ev (SOHO) bilgisayar kullanımında kendine önemli bir yer edinmiştir. SOHO uygulamalarında KGK kullanımı genellikle 200 VA ile 7-10 kVA arasında değişirken çok daha büyük güçlerin söz konusu olduğu büyük sanayi tesisleri ve internet house uygulamalarında bu değerler 4.8 MVA ya kadar çıkabilmektedir.
Ancak hangi güçte ne tür uygulama olursa olsun verilerin işlendiği ve saklandığı, bu nedenle kritik yük olarak adlandırılan yüklerin korunmasında doğru güç kaynağının seçilmesi kaçınılmazdır.
Günümüzde KGK’ lar genellikle on-line ve off-line olarak sınıflandırılmaktadır.
On-line KGK’ lar kritik yükünüzü sürekli olarak, kendi üzerinden regüleli, sinüsoidal bir gerilimle beslerken ideal gerilim kaynağına yakın bir davranış sergiler. Off-line KGK’ lar ise normal çalışmada, yükün ihtiyacı olan besleme enerjisini doğrudan şebekeden alır, ve doğal olarak şebeke geriliminde ortaya çıkabilecek tüm düzensizlikleri, bozulmaları büyük ölçüde yüke uygular; şebeke enerjisi kesildiğinde ise standby çalışmakta olan off line KGK, akü üzerinden yükü beslemeye devam eder. Yüke uygulanan gerilim çoğunlukla sinüsoidal olmayıp kare dalga şeklindedir.
Off-line çalışma esasına dayanan KGK’lar günümüzde artık neredeyse kullanılmamaktadır.
Bu iki çalışma şeklinin dışında Line Interactive denilen diğer bir çalışma şekli daha vardır. Bu tip KGK’larda tek bir güç dönüştürücü bulunmaktadır. Şebeke enerjisi varken yük, ayni off line çalışmada olduğu gibi doğrudan şebekeden beslenir ve bu esnada sözkonusu dönüştürücü sayesinde aküler şarj altında tutulur; şebeke enerjisinin kesilmesi durumunda aynı dönüştürücü akü üzerinden yükün ihtiyacı olan çıkış gerilimini temin eder.
Veri güvenliği açısından bakacak olursak on-line KGK’ lar en uygun çözümü sunar, ancak, bu sistemlerin maliyeti kullanılan donanım, kontrol yapısı ve kVA güç değerlerinin büyük olması nedeniyle diğer iki KGK türüne göre daha yüksektir ve çoğunlukla sanayi uygulamalarında, büyük işletmelerin bilgi işlem merkezlerinde karşımıza çıkar; kişisel kullanıcılara hitap eden PC pazarında genellikle line interactive modeller tercih edilmektedir.
KGK’ ların sınıflandırılması ve çalışma esaslarına ilişkin bu kısa açıklamalardan sonra KGK seçiminde dikkat edilecek hususlara geçebiliriz.
1- KGK gücünün doğru saptanması. KGK seçilirken yüklerin (PC, monitör, yazıcı, scanner vs.) etiketlerinde yazılı olan VA değerleri toplanarak uygun güç değeri bulunur. Güç değerinin yazılı olmadığı durumlarda ise efektif akım değerleri toplanarak ve bu toplam değer 220 ile çarpılarak KGK’ nın VA sanal gücü tespit edilir. Ancak güvenilir bir çalışma için bulunan değerin 15-20% fazlasını tercih etmek çoğu kez daha doğru bir yaklaşımdır.
2- Aküden çalışma süresinin doğru saptanması. Elektrik kesintisi durumunda akülerin Ah (Amper_saat) kapasitesi ile kesinti sırasında KGK’ dan beslenen yük miktarı aküden çalışma süresini belirleyecektir. Bu süre, genellikle akülerin KGK kutusu içinde yer aldığı küçük güçlü modellerde ve tam yük koşullarında 7-10 dakika civarındadır. Bununla beraber ek akü kullanımıyla söz konusu süre rahatlıkla arttırılabilir. Öte yandan üç fazlı ve daha yüksek güçlerdeki KGK’ larda akü süresini tümüyle kullanıcının sistemi ve ihtiyaçları belirler; bu süre 3 dakika ile saatler mertebesi arasında değişebilir. Ancak burada unutulmaması gereken en önemli husus aküden çalışma süresi arttıkça akülerin Ah değerlerinin ve buna bağlı olarak maliyetinin ve tam kapasiteye yeniden ulaşma sürelerinin artacağıdır.
Kullanıcıların KGK satın alırken sistemde yer alan akülerin öngörülen süre boyunca kritik yükü beslemeye devam edeceğinden emin olmaları gerekmektedir. Aksi takdirde elektrik kesintisi sırasında beklenmedik, hoş olmayan sürprizlerle karşılaşabilirler.
3- Giriş gerilim toleransının geniş olması. KGK’ lar şebeke geriliminin geniş aralıkta değiştiği durumlarda bile sorunsuz çalışabilmeli ve yükü speklerde öngörülen değerlerde besleyebilmelidir. Örneğin line interactive KGK’lar ile günümüzde -/+20% lik şebeke dalgalanmalarından yük etkilenmemekte ve kararlı, regüleli bir gerilim ile beslenebilmektedir. Bu nedenle kullanacağınız KGK’ da ön regülasyon devresinin olduğundan emin olmalısınız. Yüksek güçlerde kullanılan on-line KGK’larda ise giriş gerilim aralığı yaklaşık -/+ 15% arasında değişmektedir.
4- Yük gerilimi toplam harmonik distorsiyonun küçük olması. Bu durum yüke uygulanan gerilimin ne kadar sinüsoidale yakın olduğunu belirler. THD değerinin büyük olması durumunda bilgisayarlarda yer alan SMPS’ ler için öngörülen standartlar karşılanmayabilir ve bilgisayar ile KGK’ ya bağlı diğer elektronik cihazlar yüksek THD değerinden zarar görebilir. On-line KGK’larda lineer ve lineer olmayan yükler için tanımlanan THD değeri 5% i geçmemelidir. PC kullanıcılarına hitap eden line-interactive KGK’ larda ise durum biraz farklıdır. KGK normal çalışma sırasında yükü şebekeden beslediğinden THD değeri oldukça düşüktür, ancak elektrikler kesildiğinde KGK aktif çalışmaya geçeceğinden yükü sıfır seviyeli kare dalga şeklindeki bir gerilim ile besler ve dolayısıyla THD değeri çok yükselir. Ancak düşük güç gerektiren PC uygulamalarında çalışma süresi kısa olacağından bu durum pek fazla sorun yaratmaz. Böyle bir durumda bile THD değeri PC de bulunan SMPS (Anahtarlamalı Mod Güç Kaynağı)’ nin ne kadar iyi bir sinüs gerilim dalga şekli ile beslenmek istediğine bağlıdır. Alacağınız on-line güç kaynaklarında çıkış THD değerinin 5% i aşmamasına dikkat edin
belgesi-197
