Boş zaman, kişinin uyku,yeme,içme,zaruri ihtiyaçlarını karşılama,ders çalışma, iş saatleri, gezme, eğlenme dışında kalan, özgürce kullanabileceği, kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda kullanacağı zamandır.
Toplumun maddi unsurları hızla gelişmekte ve manevi alanların gelişmesi gecikmektedir. Aradaki boşlukta kültürel gecikmedir. Maddi yön, sanayiye gereksinim duyulan insan gücünün, okullarda yetiştirilmesini oluşturur. Manevi yönünü oluşturan boş zaman eğitimi de okullarda gecikmektedir.
EĞİTİM : Bireyin yaşadığı toplumda, yeteneğini,tutumlarını, olumlu yöndeki değerlerini değiştirme sürecidir. Eğitimin amacı uzaktır. Birçok öğesinde zorunluluk vardır.
Boş zamanlarda gönüllülük esastır, bireysellik önemlidir. Okuldan sonra katılacağı bir araçtır. Beceriler, anlama ve değerlendirme eğitimin programını temsil eder. Boş zaman ise kullanma aracı olarak temsil eder.
Boş zaman eğitimi, bireyin boş zamanını akıllı bir şekilde değerlendirilmesi eğitimidir. Bireyin boş zamanını akıllı bir biçimde değerlendirmesi, estetik ve ahlaksal değerlerin kendisine mal edilmesinde, kendini yaratıcı olarak ifade edebileceği etken, fikir edinmesine yardımcı olan bir eğitimdir. Kültürün aktarılması ve geliştirilmesi yönünden boş zamanları değerlendirmenin de büyük rolü vardır.
AMACI : Toplumsal ve kişisel refah bakımından, boş zamanları kişisel gelişme ve toplumsal düzeni geliştirme olarak kullanılması, boş zaman eğitimidir. İyi bir yaşama hazırlama ve kişiliğini geliştirme açısından yararlı bir fırsattır.
Boş zamanın, özel bir eylemle değerlendirilmesi bireyin; ilgi, yaş, cinsiyet eğitimi, öğrenim, kültürel ve toplumsal durumuna bağlıdır.
Boş zamanın yararsız olarak kullanılması sağlığın bozulmasına , aile yaşamının aksamasına, mesleksel etkinliğin azalmasına, yurttaşlık bilincinin tahribine yol açar.
Boş Zaman Eğitiminin Genel Amaçları:
1. Bireylere temel bilgi edindirmek
2. Kişiliğin geliştirilmesi
3. Meslek, Toplumsal yaşam gibi hayat durumlarına hazırlama
Boş zaman eğitimi, kişisel yaşamların zenginleştirilmesi, ilgilerin yaratılması, becerilerin geliştirilmesi ve yaşam felsefesini de içine alır. Birey, doyum sağlamalı ve kişisel gelişmelerine katkıda bulunmalıdır.
AİLENİN ROLÜ : Rastlantısal ve dağınık olarak aileye öğretir. Boş zaman eylemleri daha çok ailenin maddi durumuna bağlıdır. Bu eylemlere katılması ana-baba otoritesiyle olmaktadır. Kentsel alanlarda birey bu faaliyetlerini daha özgürce seçebilmektedir.
Okullarda Boş Zaman Eğitimi :
1. Okullar bireyi hayatı kazanması ve hayatta yaşamaya da hazırlar.
2. Boş zaman ilgilerini uyandırmak, motive etmek. Bu konuda tutum ve değer geliştirir.
3. Bazı beceriler vücut geliştirir. Hareketlilik ve motor koordinasyonunu sağlar. Çeşitli oyunlar , atletizm , sporlar ve halk oyunları gibi. Koşma ,okçuluk,tenis,voleybol,basket v.b. okulların vereceği kimi beceriler bireyin güvenliğine, hayatta kalmasına katkıda bulunarak zevk verir ve doyum sağlar. Mesela yüzme gibi.
Kimileri ise ellerin yaratıcı olarak kullanılmasını sağlar. Resim, heykel, ağaç işleri gibi.
Kimileri bireye etkin haberleşmeyi sağlar. Edebiyat, yazma, okuma gibi.
4. Boş zaman değerlendirme olanak ve hizmetleri sağlamak
5. Fiziksel kaynaklarını boş zamanların değerlendirilebilmesi için geliştirmek ve yararlanmak. Bireyi boş zaman önderliği için hazırlamak.
6. Diğer toplum kurumları ile sorumluluklar, ilgiler, kaynaklar, yönünden işbirliğine gitmek.
BOŞ ZAMAN EĞİTİMİ İÇİN İZLENEBİLECEK YOLLAR
a ) Resmi müfredat programlarına bazı dallar alınabilir. Fiziksel eğitim, lisan, grafik sanatlar, toplumsal incelemeler, el sanatları, ev işi…
Değişik ülkelerin boş zaman eğitimine yaklaşımları da kumar, alkol, suçluluk, uyuşturucu madde alışkanlığı gibi toplumsal sorunların işlenmesi biçimidir.
b ) İnformal eğitim biçiminde : Okul saati ve sınıf çalışmaları dışında gerçekleştirilir. Uçuş, kayak eğitimi, dalgıçlık v.b. gibi…
c ) xxx merkezli boş zamanları değerlendirme merkezleri : Okul, tüm topluluğun gereksinimini sağlayan bir merkezdir. Programlar her yaşa ve cinse göre hizmet verecek şekilde hazırlanır. Günün her saatinde hizmete açıktır.
Topluluk merkezli okul tipi, çocuğu yönelmiştir. Onun kendini ifade etmesine yardımcı olur. İlgilerden yararlanılması, program planlama ve bireysel özgürlük esastır.
d ) Diğer kurumlar tarafından sağlanan topluluk boş zaman değerlendirme olanaklarını yerine getirmek. Okullar programı hazırlar, sorumluluk belediyeye aittir.
e ) Okullar personeli hazırlar, önderleri yetiştirirler, önderlik gelişmiş ülkelerde bir meslek haline gelmiştir. Üniversite düzeyinde bir eğitim görmektedir. Çocuklar, gençler ve yetişkinler için başka başka önder yetiştirilir.
• Okulların tüm topluluk kaynaklarını harekete geçirmesi, koordine etmesi, kurumlarla planlama bakımından işbirliğine gitmesi, konularda araştırma yapması üstünde durulur. Ve okullar boş zaman hizmetine uygun şekilde inşa edilir.
• Okullardan başka dinsel kurumların, devletin, gönüllü kuruluşların, sosyal refah gruplarının rolleri de vardır.
• Eğitimimizin amaçlarında okullarımıza sorumluluklar yüklenmiştir. Müfredat verilmediği için amaç gerçekleşmemiştir. Okullarımızdaki eğitsel kol eylemleri de yetersiz kalmaktadır. Eğitsel kolların çoğu okul saatleri dışına çıkamamaktadır. Ayrı ders saati olarak koyulmamıştır. Bunları gerçekleştirecek olanaklar hazırlanmamıştır.
• Okul saati dışında bunları yönetecek ve eğitecek önderler yoktur. Okullarımızda yer alabilecek olan beden eğitimi, resim, müzik, el işleri gibi alanlar ya yoktur ya da haftada iki saatle sınırlı olarak yer almaktadır. Sayının çok olması, faaliyete alınacak öğrenci sayısının sınırlı olması nedeniyle tüm istekli öğrencilerin hepsi bu faaliyete katılamamaktadır.
• Eğitsel kollar için belli bir saat ayrılmamıştır. Çoğu da sürekli bir çalışma sürdürmemektedir.
• Ağaçlandırma kolu da kurulabilir.
• Spor temsil, resim, folklor kolunun çalışmaları okul saati dışında yapılmaktadır.
• Eğitsel kolların çoğu yönetmelik gereğince kurulup, çalışmalar göstermelik yapılmaktadır.
• Boş zaman eğitimi, yetişkinler içinde ele alınmalıdır. Okuma yazma ve teknik dersler buna örnek olabilir. Bu kurslarda daha çok bir mesleğin öğretilmesine yöneliktir.
• Gelişmiş ülkelerde gece okulları, mektupla öğretim, vatandaşlık öğretimi, ana baba eğitimi, ilk ve orta öğretim kursları, üniversite kurslarıdır. Ayrıca edebiyat, sanat değerlendirme, resim, heykeltıraş, müzik,dans, dikiş, fotoğrafçılık gibi yetişkinler için eğitim programı da vardır. Birde işletme ve aktüel konuları içeren programlar vardır. Diploma alınırsa yetişkinler eğitimi olur.
Bazı programlar öğrenciler tarafından programlanıp yürütülür. Kimileri fakülte ve yönetimsel üyelerle işbirliği yapılır. Dernekler , kulüpler, dinsel kuruluşlar, öğrenci birlikleri bu çalışmalarda etkin rol oynarlar.
ÜLKEMİZDEKİ BOŞ ZAMAN EYLEMLERİ : Erkeklerin çaba sarf etmeyen, yapıcı, yaratıcı olmayan, seyretme, amaçsız dolaşma, dinlenme gibi özellikler taşır. Boş zaman eğitimi bireyleri yapıcı, etkin eylemlere yöneltir.
• Boş zaman faaliyetleri örgütlenmemiştir. Gerek gönüllü, gerekse resmi örgütlerin kurulmasını amaçlar.
• Kadın erkek ayrımı,boş zamanları değerlendirme alanlarında daha çok ortaya çıkar.
• Giderek çalışma saatleri kısalmakta, boş zaman artmaktadır. Okullar bu konuda merkez olarak değerlendirilmelidir.
• Gruplara sunulacak eylemler programlanmalıdır.
• Maliyet planlanmalıdır.
• Gönüllü kuruluşların desteği sağlanmalıdır.
• Öğretmenler, yetenekleri yönünde boş zaman önderleri kursuna alınmalıdır.
• Okul merkezli faaliyete tüm okul personeli katılmalıdır.
• Kamu kuruluşlarının, meslek birliklerinin, sendikaların, dinsel kuruluşların desteği sağlanmalıdır.
BOŞ ZAMAN EYLEMLERİNİN TİPOLOJİLERİ :
Yaratıcı Katılım : Model yapma, beste yapma,yazma, yaratma.
Üretken Katılım : Modelin kopya edilmesi ( Görevini yapar, basket oynar, şarkı söyler, çalar)
Duygusal Katılım : beğenen Kişi ( Dinler, resim sergisini gezer… )
Edilgen Katılım : Can sıkıntısı, çare, seyirlik, incitme veya zarar verme. Aşırılıklar, suç,suçluluk, zamanı öldürme, gerçeklerden uzaklaşma.
EYLEMLERİN GRUPLANMASI :
Fiziksel : yürüyüş, seyahat,spor.
Sanatsal : Güzel sanatların çeşitli dallarıyla ilgilenme.
Pratik işler : El sanatları, el işleri.
Entelektüel : Okuma
Toplumsal : Eğlence, ziyaret.
Boş zamanlarını katılımcı olarak değerlendiren öğrenci sağlıklı, dinç, sağlam bir kişilik geliştirmektedir.
Bütünleşmeyi sağlar, farklı yörelerin folklorunu öğrenen birey o yörelerin kültürünü paylaşır, benimser, sever, yaygınlaşması da bütünleşmeyi sağlar.
Kiliseler boş zaman eğitimini üstlenmişlerdir. Etkin kişileri bu yolla kiliseye çekerek kilise yaşamına daha geniş ölçüde katılımı sağlamaktadırlar. Gençlere ve topluluk üyelerine özel programlar hazırlarlar. Amaç dinsel yaşama yeni üyeler çekmektir. Kamp, konferans, piknik vs.
Modern kiliselerin boş zaman değerlendirme odaları,spor salonları, müzik şenlikleri, sanat galerileri eleştirilmektedir.
İslam dininde gençlere dinsel eğitim sağlamaları, dinsel musikinin geliştirilmesi, hattatlık, mimari süsleme yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi yönünden katkısı olmuştur.
Kızılay, yaz kampları açarak, müzik,folklor, resim, elişi çalışmalarını ve yeni arkadaş edinimleri sağlamaktadır.
Sınıfta yapılması gereken eğitim sınıfta, doğada yapılması gereken de doğada yapılmalıdır. Bu tür eğitimin yapılmadığı durumlarda insanın eğitiminde doldurulamayacak bir boşluk kalır. Okul yaşamının yanında mutlaka her gencin bir kamp yaşamı olmalıdır. Fransa iki aylık yaz kampı ve eğitimini öngörmüştür.
Semtlerde bu faaliyetler için çalışma alanları oluşturulmalıdır. Dil ve edebiyat, güzel sanatlar, müzik, resim, süsleme sanatları, konserler, folklor, sergiler açar,fotoğrafçılığa teşvik eder, sporun her dalını yayar, yarışlar düzenlemek, temsiller hazırlamak, yayında bulunmak, yardımlarda bulunmak, gezici doktorlar getirmek, kitaplık açmak çalışma amaçları arasında olabilir.
Okullardaki ilgiler saptanmalı, çok kişinin katılabileceği atletizm, yüzme, güreş, dalgıçlık gibi sporların gelişmesine katkıda bulunmalıdır.
Okul dışı gençlere de hitap edilmelidir.
Yaz kampları düzenlenmelidir.
Ana ve babalar kısa süreli kurslarla eğitilmelidirler.
belgesi-2399
