Hincal Uluc ve Karl Popper

Hincal Uluc’u biliriz de Popper kim tanimayabiliriz. Karl Popper dunyanin en unlu bilim tarihcilerinden ve bilim felsefecilerinden birisidir. Yani, bilimin felsefesini yapmis birisidir. Peki, Hincal Uluc ile ilgisi nedir? Anlatayim.

Karl Popper, bilim nasil bir seydir, bilimadamlari nasil calisir sorularina yanit aramistir. Buldugu yanitlar bilimin calisma mekanizmasini aciklamaya yaradigi gibi “Bilim soyle soyle calismalidir.” turunden oneriler de getirmektedir.

Popper’a gore bilim ile bilim olmayani ayiran sey bilimsel onerilerin mumkun oldugunca ayrintili olmasidir. Ornegin, “Yagmur yagacak” ifadesi bilimsel bir ifade degildir ona gore. “Su tarihte, su mekanda, su miktarda yagmur yagabilir ya da yagacaktir” ifadesi ise bilimsel bir ifadedir cunku cok ayrintilidir. Bu ifadede zaman, mekan, miktar gibi ayrintilara yer verilmistir.

Ama yukaridaki gibi bilimsel bir ifade dogru olmak zorunda degildir. Bakarsiniz, denilen tarihte, mekanda yagmur yagmamis ya da belirtilen miktarda yagmamistir. Olabilir. Bilimsel onermeler dogru da olabilir, yanlis da.

Bilimsel onermeler genelde dogrulanamaz. Ornegin, “Butun kugular beyazdir.” ifadesi bilimsel bir onermedir ama bu onerme dogrulanamaz. Dogrulanabilmesi icin simdiye kadar yasayan ve bundan sonra yasayacak butun kugularin gozlenmesi sarttir ve bu da olanaksizdir.

Bilimsel onermeler yanlislanabilir. Ornegin, yukaridaki “Butun kugular beyazdir.” Onermesi tek bir siyah kugunun gozlenebilmesiyle yanlislanir. Onermeyi dogrulamak icin binlerce ya da milyonlarca gozlem yetmezken ters yonde tek bir gozlem bilimsel onermenin yanlis oldugunu gostermeye yeter.

O zaman bilimsel faaliyetin amaci mumkun oldugunca ayrintili ve yanlislanabilir onermeler uretmek ve bu onermeleri yanlislamaya calismaktir. Bir onerme yanlislanamadigi surece kabul gorur.

Popper bu dusuncelerini olustururken Einstein’dan cok etkilenmistir. Einstein genel gorelilik kuramini olustururken bu kurama gore isigin bile cekim alanlarindan etkilenecegini ve buyuk kutleli cisimlerin yanindan gecerken bukulecegini anlamisti. Kuramini yayinlarken bu gercegin test edilebilmesi icin de bir oneride bulunmustu. Tam o siralarda yapilacak bir gozlem gercekten de isigin izledigi yolun gunes tarafindan bukuldugunu gosterebilirdi. Yapilan gozlemler gercekten de isigin, tam da Einstein’in ongordugu gibi bukuldugunu gosterdi. Eger Einstein’in ongorusu cikmamis olsaydi kuram inandiriciligini yitirecekti. Ustelik bu tek gozlem de kuramin denenmesine son vermedi. Kurami surekli olarak degisik sekillerde test edildi ve yanlislanmaya calisildi ve halen de calisiliyor. Iste bilim budur.

Gelelim Hincal Uluc’a. Fulbol liginin ilk yarisinda Fenerbahce-Galatasaray maci oncesinde Uluc bir tahminde bulunmustu ve “Fenerbahce karsisinda Galatasaray tarihi bir hezimet yasayabilir” demisti. Fenerbahce o macta Galasaray’i tam 6-0 yendi.

Sabah gazetesinin 6 Mart Persembe tarihli sayisinda ilk sayfada bir manset var: “Cimbom’un sansi artti”. Bu mansetin altinda da soyle bir yazi var: “Ilk yaridaki derbi oncesi “Tarihi fark olur” deyip hakli cikan yazarimiz, rovans icin Malatya maci sonrasi fikrini degistirdi ve soyle dedi: Malatya maci Galatasaray’i tam dibe vurdurdu. Bir hafta icinde ucuncu oyuncularini da kirmizi kartla kaybettiler. Malatya maci, sok geciren hastaya atilan tokat gibi, durumu zaten rakibinden pek de farkli olmayan Fenerbahce’yi yenecek “yeniden canlandirma” gorevini yapabilir.” Uluc bu tahmininde de hakli cikti ve Galatasaray, Fenerbahce’yi 2-0 gibi net bir skorla yendi.

Simdi Hincal Uluc ile Popper arasindaki benzerlige yaklastik: Uluc, genelde “top yuvarlaktir, mac 90 dakikadir” benzeri kaypak-muglak ifadelerin bolca kullanildigi futbol alanina bilimselligi getiriyor. Cesur bir sekilde, nesnel gerceklere dayanarak ne zaman ne olacagina iliskin tahminlerini yapiyor. Bu tahminler cok kolay yanlislanabilir. Ama bu tahminleri genelde de dogru cikiyor. Aynen birinci sinif bir bilim adaminin kendi alaninda yaptigi tahminler ve ongorulerde oldugu gibi.
Kaynak: www.muratyildirimoglu.com
belgesi-1450