Bilgisayar Rahatsızlıkları Açısından Risk Altında mısınız?
Birçoğumuz belki şunu söylüyoruz, veya hergün çevremizde söylendiğine şahit oluyoruz:
"Bilgisayarın sağlığımı etkileyeceğini sanmıyorum, çünkü çok fazla yazı yazmıyorum"
Oysa gerçek şu ki, bilgisayar ile meşgul olurken ciddi zararlara uğramak için çok da fazla yazıyor olmanız gerekmiyor. Günümüzde bilgisayarlar iş hayatımıza öylesine girdi ki onları en az kullandığını düşündüğümüz üst düzey yöneticiler bile risk altında. 40 dakikayı aşmayan fasılalarla günde sadece birkaç saat bilgisayar başında kalan bir kişinin sonuçta bir derginin sayfalarını dahi zorlukla çevirecek derecede rahatsızlanması işten bile değil.
Bu alanda en sık karşılaşılan rahatsızlıklardan birisi olan Tekrarlanan Zorlama Yaralanması (Repetitive Strain Injury – RSI) için birçok risk faktörü vardır. Bunlardan bazıları iyi bilinir, örneğin elde mouse uzun saatler bilgisayar başında oturma veya kötü tasarlanmış bir çalışma ortamında bulunma gibi. Diğer risk faktörleri ise pek bilinmez. Örneğin uzun tırnaklar yazı yazarken parmaklarınızın tuşlara bükülü değil yatay basmasına neden olur. Eğer majör risk faktörlerini bilmiyorsanız, bu en büyük risktir! Çünkü tehlikeleri bilmiyorsanız onlara karşı önlem alamazsınız.
Bilgisayar Başında Ne Yapıyoruz?
Oturma
Aynı yerde uzun süre oturmak bir risktir çünkü dolaşımı azaltır, ki dolaşım, yazı yazma ve mouse kullanma gibi basit kas aktiviteleri sonucu dokuda oluşan metabolizma artıklarını temizlemek için gereklidir. Sürekli olarak dirsekler bükülü ve eller aşağı sarkık pozisyonda oturma, kollar ve gövde üst kısmının sinirleri ile kaslarını gerer. Uygun olmayan oturma alışkanlıkları ise sorunu daha da artırır. Örneğin bir dirsek üzerine dayanma sinir sıkışmasına neden olabilir veya ayaklardan birisinin üzerine oturmak bacaklardaki dolaşımı engelleyebilir.
Tekrarlanan Hareketler
Aynı hareketleri tekrar tekrar yapmak, örneğin bir tabloya rakamlar girmek veya mouse ile dolaşmak kasları yorar. Günde iki saat gibi kısa bir süre mouse kullanmak bile zararlı olabilir, dört saat kullanım ise tehlike içerisindesiniz demektir. Mola vermeden uzun saatler boyu çalışma, kaslara dinlenme imkanı vermez.
Statik Yüklenme
Fazla birşey yapmadan monitöre bakmak, ki buna zaman zaman statik yüklenme de denir, zararlı etkiler doğurabilir. Mouse elinizde, koltuğunuza yayılarak oturuyor olabilirsiniz. Kafanız öne doğru düşer, omuzlarınız ise çöker. Bu durum üst gövde kaslarını boynunuzdan parmak uçlarınıza varıncaya dek gerer. (Ayaklarınız masaya dayalı ve klavye kucağınızda oturmak da çok iyi bir fikir değildir)
Hatalı Teknikler
Hatalı teknik deyince, yazı yazarken bilekler, önkollar veya dirseklerin masa veya kolçaklar üzerine dayanması, dirseklerin vücuttan fazla açılması gibi tutumlar akla gelir. Telefonla konuşurken başı eğerek ahizeyi kulakla omuz arasına sıkıştırmak da kötü bir alışkanlıktır. Ayrıca yazarken klavyenin tuşlarına sert darbelerle basmak veya mouse’u sıkı kavramak da bileği sağa-sola ve aşağı-yukarı aşırı bükülmelere zorlayacağından uygun hareketler değildir.
Kötü Çalışma Ortamı
Uygun olmayan bir pozisyonda çalışmak insanın sadece neşesini kaçırmaz aynı zamanda kasların gerilmesi ve yorulması sebebiyle birtakım olumsuzluklara da yol açar. Uygun olmayan pozisyon genelde çok küçük bir odada çalışmaktan veya rahatsız bir sandalyede oturmaktan kaynaklanır. Monitörler çoğu zaman çok yüksek, çok alçak veya fazlaca bir yana yerleştirilmiştir. Masa üzerinde duran klavyeler çoğunlukla yüksektir, diz üzerine konduğunda ise fazla alçakta kalır. Mouse’lar ise sıklıkla gerilmeden yetişilemeyecek kadar uzaktadır.
Çalışma Alışkanlıkları
Güçlü çalışma etiğine sahip kişiler kariyerlerinde daha ilerlemek veya daha verimli olabilmek adına çoğu kez kendi ihtiyaçlarını görmezden gelirler. Diğerleri ise belli süreler içinde iş yetiştirme tarzında çalışırlar ve haftalık, aylık veya sezonluk olarak yinelenen bu çalışma temposu uzun süreler bilgisayar başında kalınmasına neden olur. Tekrarlanan Zorlama Yaralanması (RSI) "iyi yürekli insanların hastalığıdır" denilebilir. Hastalığın kurbanları, ek görevler için gönüllü olma alışkanlığına sahip kişiler veya hayır diyemeyenlerdir.
Rahatsızlığın Farkında Olma
İnsanların ağrıları, rahatlıkları, nasıl hareket edip, oturup kalktıkları konusundaki farkındalıkları değişkendir. Bazıları bilgisayarları ile öyle iç içedirler ki duruşları veya hareketlerini çoğu kez unuturlar. Bu konulara hassasiyet göstermek, semptomların farkına varmanızı ve zarar görmenizi engeller.
Hobileriniz
Olumsuz etkilerin ortaya çıkışında elinizi kullandığınız toplam saat miktarı önemlidir. Bu yüzden bilgisayar dışı zamanlardaki müzik enstrümanı çalma, video oyunları veya raketli sporlar, bahçe bakımı, bowling, dikiş veya marangozluk gibi faaliyetlerdeki el hareketlerini de hesaba katınız. Voleybol, vurmalı çalgılar ve benzeri yoğun el kullanımı gerektiren aktivitelerden kaçınmanız ise uygun olur.
Zorlanmaya Yatkınlık
Bir dizi anatomik farklılıklar veya tıbbi koşullar sizi Tekrarlanan Zorlama Yaralanması’na (RSI) yatkın hale getirebilir. Eğer humerusunuz (üst kol kemiği) çok uzunsa, ayakta çalşmadıkça, klavyeyi kullanabilmek için dirseklerinizi geri çekmek zorunda kalırsınız. Şişmanlık, fiziksel kusur, eklem iltihabı, hormonal değişiklikler, tiroid hastalığı ve diğer birçok tıbbi koşul olumsuzlık yaratabilir.
Eğer bu risk faktörleri size tanıdık geliyorsa, sorunlarınız başlamadan önlemlerinizi alınız. Tekrarlanan Zorlama Yaralanması (RSI) ortaya çıktı ise çalışma kapasiteniz oldukça düşecektir, çünkü sakıncalı aktiviteleri tekrarladığınızda veya sadece günlük işlerinizi bile yaptığınızda kendinizi tekrar yaralama riskiniz oldukça artacaktır. Yaralanma riskinizi azaltmanın en iyi yolları bilgisayar başında geçirdiğiniz zamanı azaltmanız, düzenli ve sık molalar vermeniz (en az 20 dakikada bir), uzun süreler oturmaktan kaçınmanız ve üst vücut kaslarınıza, özellikle de sırt kaslarınıza, haftada 3 ila 5 kez germe ve kuvvetlendirme egzersizleri yapmanızdır.
Kaynak: Bursa Sağlık Müdürlüğü
belgesi-1614
